تمہید

پیر رومی مرشد روشن ضمیر
کاروان عشق و مستی را امیر
منزلش برتر ز ماہ و آفتاب
خیمہ را از کہکشان سازد طناب
نور قرآن در میان سینہ اش
جام جم شرمندہ از آئینہ اش
از نے آن نی نواز پاکزاد
باز شوری در نھاد من فتاد
گفت ’’جانہا محرم اسرار شد
خاور از خواب گران بیدار شد
جذبہ ہای تازہ او را دادہ اند
بندہای کہنہ را بگشادہ اند
جز تو ای دانای اسرار فرنگ
کس نکو ننشست در نار فرنگ
باش مانند خلیل اﷲ مست
ہر کہن بتخانہ را باید شکست
امتان را زندگی جذب درون
کم نظر این جذب را گوید جنون
ہیچ قومی زیر چرخ لاجورد
بی جنون ذوفنون کاری نکرد
مؤمن از عزم و توکل قاہر است
گر ندارد این دو جوہر کافر است
خیر را او باز میداند ز شر
از نگاہش عالمی زیر و زبر
کوہسار از ضربت او ریز ریز
در گریبانش ھزاران رستخیز
تا می از میخانۂ من خوردہ ئے
کہنگی را از تماشا بردہ ئے
در چمن زی مثل بو مستور و فاش
در میان رنگ پاک از رنگ باش
عصر تو از رمز جان آگاہ نیست
دین او جز حب غیر اﷲ نیست
فلسفی این رمز کم فہمیدہ است
فکر او بر آب و گل پیچیدہ است
دیدہ از قندیل دل روشن نکرد
پس ندید الا کبود و سرخ و زرد
ای خوش آن مردی کہ دل با کس نداد
بند غیر اﷲ را از پا گشاد

سر شیری را نفہمد گاو و میش
جز بہ شیران کم بگو اسرار خویش
با حریف سفلہ نتوان خورد می
گرچہ باشد پادشاہ روم و ری
یوسف ما را اگر گرگے برد
بہ کہ مردی ناکسی او را خرد
اہل دنیا بی تخیل بی قیاس
بوریا بافان اطلس ناشناس
اعجمی مردی چہ خوش شعری سرود
سوزد از تأثیر او جان در وجود

’’نالۂ عاشق بگوش مردم دنیا
بانگ مسلمانی و دیار فرنگ است‘‘

معنی دین و سیاست باز گوی
اہل حق را زین دو حکمت باز گوی
’’غم خور و نان غم افزایان مخور
زانکہ عاقل غم خورد کودک شکر‘‘
رومی 
خرقہ خود بار است بر دوش فقیر
چون صبا جز بوی گل سامان مگیر
قلزمی با دشت و در پیہم ستیز
شبنمی خود را بہ گلبرگی بریز

سر حق بر مرد حق پوشیدہ نیست
روح مؤمن ہیچ میدانی کہ چیست؟
قطرۂ شبنم کہ از ذوق نمود
عقدۂ خود را بدست خود گشود
از خودی اندر ضمیر خود نشست
رخت خویش از خلوت افلاک بست
رخ سوی دریای بے پایان نکرد
خویشتن را در صدف پنہان نکرد
اندر آغوش سحر یکدم تپید
تا بکام غنچۂ نورس چکید‘‘